İlk insanlık tarihi kadar eski olan ve bir tür doğayı değiştirme çabası olarak da ifade edilen “çalışma” en genel anlamıyla “bir kullanım değeri olan mal veya hizmet üreten her türlü etkinlik” olarak tanımlanabilir. Tarihsel süreçte çalışma olgusunun gelişimine bakıldığında endüstri devriminin milat olduğunu söylemek mümkündür. Endüstri öncesi dönemin ilk aşamalarında ücretli çalışmadan söz edilemeyeceği gibi çalışmaya toplumsal değerler açısından da olumlu bakılmamakta hatta aşağılanmaktadır. Bu dönemin filozofları, çalışmanın köle sınıfına özgü, aşağılık hissi veren bir kavram olduğu konusunda hemfikirdirler.
10. yüzyıla kadar olan dönemi kapsayan süreçte “aile ekonomisi ve kölelik” düzenine dayalı bir şekilde gelişim gösteren çalışma yaşamı, 10. yüzyıldan 18. yüzyılın ortalarına kadar ise genel olarak feodal toplum yapısının dinamikleri çerçevesinde şekillenmiştir. 18. yüzyılın son çeyreğinde İngiltere’de başladığı kabul edilen endüstri devrimi, sadece çalışma yaşamını değil, toplumların tüm katmanlarını etkisi altına almıştır. Makineleşme, merkezileşmeyi meydana getirmiş, merkezileşmeyle birlikte sanayilerin bulunduğu bölgelere büyük göç dalgası başlamış ve yeni yerleşim alanları ortaya çıkmıştır. Bununla birlikte, üretimin büyümesi sonucu yeni ulusal ve uluslararası pazarlar fethedilmeye başlanmış, yeni üretim ve yönetim teknikleri geliştirilmiş, kentli nüfusun artmasıyla birlikte yeni değer yargıları ve yaşam biçimleri ortaya çıkmış ve çekirdek aile yapısı yerini geleneksel aile yapısına bırakmaya başlamıştır. Sonuç olarak, endüstriyel dönemde çalışma, bir bütün olarak toplumun merkezinde cereyan eden bir faaliyete dönüşmüş, fabrikalar çalışmanın yürütüldüğü mekânlar haline gelmiştir. Bu ekonomik düzen ve sosyokültürel yaşam biçimi, 1950’lere kadar sürekli olarak güçlenerek devam etmiştir.
1950’lerden itibaren dünyada yaşanan hızlı değişim ve dönüşüm süreci ve özellikle 1980’li yıllardan itibaren teknolojinin akıl almaz bir hızla gelişmesi, endüstriyel dönemin sona erip post-endüstriyel döneme geçiş yapılmasına neden olmuştur. Dünya üzerinde büyük fabrikalara dayalı üretim, ağır sanayinin hâkimiyetindeki sermaye hareketi, giderek yerini önce hizmetlere ve daha sonra da bilgiye dayalı ekonomiye bırakmaya başlamıştır. Ülkelerin gelişmişlik düzeylerine göre farklılık göstermekle birlikte çalışma olgusu geleneksel anlamından uzaklaşmış ve yeni bir paradigmaya doğru evrilmiştir. Endüstri döneminin üretim sürecinde stratejik unsur olan mal üretimi yerini post-endüstriyel dönemde bilgiye terk etmeye başlamıştır.
Bugün gelinen noktada değişim ve dönüşüm sürecinin artarak ve daha da güçlenerek devam ettiğini söylemek yanlış olmayacaktır. Esasen değişim ve dönüşüm sürecini tetikleyen küresel gelişmeleri iki ana başlık altında ele almak mümkündür. Bunlardan birincisi, demografik ve sosyoekonomik gelişmelerdir. Peki, nedir bunlar? Gelişmekte olan ülkelerde nüfus artışı, kadınların ekonomide daha çok yer almaları, gelişmekte olan ülkelerde büyüyen orta sınıf, hızlı kentleşme, işin değişen doğası ve esnek çalışma, iklim değişikliği ve doğal kaynaklar, paylaşım ekonomisi ve kitle kaynakları, jeopolitik dalgalanmalar, uzun yaşam süreleri ve yaşlanan toplumlar, tüketici ahlakı ve gizlilik konuları bu başlık altındadır.
İkincisi ise Endüstri 4.0 gelişmeleri ve buna bağlı teknolojik ilerlemelerdir. Yani işlem yapma ve büyük veri, mobil internet ve bulut teknolojisi, nesnelerin interneti, yeni enerji malzemeleri ve teknolojileri, robotik ve insansız ulaşım, ileri düzey üretim ve üç boyutlu baskı, yapay zekâ, geliştirilmiş araçlar ve biyoteknoloji alanında meydana gelen büyük değişimlerdir. İşte tüm gelişmeler çalışmanın geçmişten günümüze ve özellikle de geleceğe olan yolculuğunu başkalaştırmıştır. Buna göre bazı meslekler kaybolmaya yüz tutmuş, bazıları önemini korumaya devam etmiş ve bazı yeni meslekler de gelecekte önemli yer tutacaklarına ilişkin emareler vermişlerdir. Aşağıdaki tablo kaybolmaya yüz tutmuş, güncelliğini koruyan ve gelecekte daha fazla ön plana çıkacak olan meslek gruplarını göstermektedir.
Geleceğin mesleklerinde odaklanılması gereken husus, bu meslekleri icra etmek için sahip olunması gereken temel yetkinliklerin neler olacağıdır. Dünya Ekonomik Forumu 2022 yılında iş dünyasının talep edeceği yani çalışanlarında arayacağı yetkinlikleri; analitik ve inovatif düşünme, etkin öğrenme stratejilerine sahip olma, özgünlük ve girişkenlik, yeni teknolojileri dizayn etme ve programlama yeteneği, eleştirel düşünme ve analiz yeteneği, kompleks problemleri çözme becerisi, liderlik ve sosyal nüfuz, duygusal zeka, muhakeme, problem çözme ve hızlı kavrama yeteneği ile sistem analizi değerlendirmesi olarak belirtmiştir.
Şüphesiz ki, çalışma yaşamında gerçekleşen bu dönüşümün etkileri ülkeden ülkeye farklılık göstermektedir. Türkiye’nin bu dönüşümün neresinde olduğu ve Türkiye işgücü piyasasının yapısal özelliklerinin nasıl bir seyir gösterdiği detaylı bir şekilde analiz edilmeli ve bir başka yazının konusu olmalıdır. Ancak şu söylenmelidir ki, Türkiye işgücü piyasası 2000’lı yıllarla birlikte hizmetler sektöründe önemli gelişmeler gösteren ve bilginin tüketiminden çok üretimine yönelik hamleler yapan bir ülke konumuna erişmiştir. Bu kapsamda önümüzdeki yıllarda Türkiye’nin bilgi üretiminde dünyanın en rekabetçi ülkeler seviyesine gelmesi için yapısal reformlar bir bir hayata geçirilmeli ve özellikle eğitim sistemi üzerinde atılacak adımlar iş dünyasının gereklilikleri göz önünde bulundurularak yapılandırılmalıdır.
Kaybolmaya Yüz Tutan
Meslekler
Veri Giriş Elemanları
Muhasebe, Ön Muhasebe ve Maaş Bordo Elemanları
İdari ve Yönetici Sekreterler
Müşteri Hizmetleri
Çalışanları
Ticari Hizmetler ve İdari Yöneticiler
Muhasebeciler ve Denetçiler
Evrak & Malzeme Kaydı ve Stok Tutma Elemanları
Genel Müdürler ve Operasyon Müdürleri
Posta Hizmetleri Çalışanları
Mali Analistler
Yazar Kasa ve Fişten
Sorumlu Personel
Mekanik ve Makin
Tamircileri
Tele Pazarlamacılar
Elektronik ve Tele İletişim Kurulumcuları
Banka Memurları
Otomobil, Kamyonet ve Motosiklet Sürücüleri
Alım & Satım Ajansı ve Acentaları
Kapıdan Kapıya Satış Çalışanları, Gazete Satıcıları ve Sokak Satıcıları
İstatistiksel Araştırma, Maliyet ve Sigorta Çalışanları
Avukatlar
Önemini Koruyan
Meslekler
Yönetim Müdürleri ve Baş Yöneticiler
Genel Müdürler ve
Operasyon Müdürleri
Yazılım ve Uygulama Geliştiricileri ve Analistleri
Satış ve Pazarlama
Uzmanları
Satış Temsilcileri, Toptan Satış ve Üretim, Teknik ve Bilimsel Ürünler
İnsan Kaynakları Uzmanları
Finans ve Yatırım
Danışmanları
Veri Tabanı ve Network Uzmanları
Tedarik Zinciri ve Lojistik Uzmanları
Risk Yönetimi Uzmanları
Bilgi Güvenliği Analistleri
İdare ve Organizasyon
Analistleri
Elektroteknoloji
Mühendisleri
Organizasyonel Gelişim Uzmanları
Kimyasal Prosese Tasarımı İşletmecileri
Üniversite ve Yüksek
Öğretim Üyeleri
Uyum Görevlileri
Enerji ve Petrol
Mühendisleri
Robotik Uzmanları ve
Mühendisleri
Petrol ve Doğal Gaz Arıtma Tesisi İşletmecileri
Geleceğin Meslekleri
Veri Analistleri ve Veri Bilimcileri
Yapay Zeka ve Makine
Öğrenimi Uzmanları
Genel Müdürler ve
Operasyon Müdürleri
Büyük Veri Uzmanları
Dijital Dönüşüm Uzmanları
Satış ve Pazarlama
Profesyonelleri
Yeni Teknoloji Uzmanları
Bilgi Teknolojileri Servisleri
Proses Denetim Uzmanları
İnovasyon Profesyonelleri
Bilgi Güvenlik Analistleri
E-Ticaret ve Sosyal Medya Uzmanları
Kullanıcı Deneyimi ve İnsan-Makine Etkileşimi Tasarımcıları
Eğitim ve Geliştirme
Uzmanları
Robotik Uzmanları ve
Mühendisleri
İnsan ve Kültür Uzmanları
Müşteri Bilgi ve Müşteri Hizmetleri Çalışanları
Servis ve Çözüm
Tasarımcıları
Dijital Pazarlama ve Strateji Uzmanları
